Oorsprong

Zo’n  2000 jaar geleden werden gevelopeningen voor het eerst met glas gedicht door de Romeinen. Glazen gebruiksvoorwerpen waren al bekend vanaf 3500 v.Chr.

Als je zand, kalk en soda samenvoegt, wordt het onder hoge verhitting, glas. De samenstelling en de plaats waar deze ingrediënten vandaan komen bepalen de hardheid en de kwaliteit van het glas.

Blank en gekleurd glas wordt machinaal gemaakt in meerdere fabrieken in Europa en er zijn nog enkele fabrieken in Europa waar vanuit de mondgeblazen cylinder, vlakglas wordt geproduceerd. De meest belangrijkste zijn: Lamberts Glashütte in Duitsland (www.lamberts.de) en Saint-Just glas in Frankrijk (www.saint-just.com). Op Youtube zijn meerdere fims te bekijken van de productie van machinaal- en mondgeblazen vlakglas. Natuurlijk hebben we in Nederland, Leerdam en in Italië het beroemde Murano glas maar hier wordt geen vlakglas gemaakt maar worden objecten geblazen. Een bezoek aan het glasmuseum in Leerdam is ook zeer de moeite waard. (www.nationaalglasmuseumleerdam.nl)

‘Getrokken glas’

Glas is een bijzonder materiaal om mee te werken, soms weerbarstig en bijna niet te snijden, een andere keer leidt een voorzichtige snede al tot een breuk waar je die nét niet wilt hebben. Tegenwoordig hebben we prachtige snijmesjes met olie gevuld die met een diamant mesje die heel goed snijden. Dat was vroeger wel anders; simpele mesjes deden het grove snijwerk en alle ingewikkelde vormen werden er met de gruistang af geknabbeld. Dit is nog te zien bij de restauratie van een oud raam; onder het lood komt een mooi afgeknabbeld stuk glas tevoorschijn en het glas is soms nog ‘getrokken glas’ wat nu niet meer gemaakt wordt. Dit glas werd ook daadwerkelijk aan een horizontale stok getrokken en hing als een theedoek aan de stok waardoor er golven in het glas ontstonden tijdens het afkoelen.

Zo moesten de ambachtslieden ook op het oog de juiste temperatuur bepalen bij het brandschilderen.  En het gezegde was dat als het glas gloeide als een zonsondergang dan was de temperatuur bereikt. Tegenwoordig kunnen we op de computer een temperatuur curve instellen en dan gaat de rest vanzelf.

Brilliant kleurenspectrum

In mijn atelier staan verschillende soorten vlakglas. Machinaal gemaakt glas, zoals floatglas, wat eigenlijk gewoon vensterglas is (blank en gekleurd) en floatglas met structuur, wat een mooi effect geeft als het verwerkt wordt in een glas-in-loodraam, zonder gekleurd glas. De achtergrond geeft dan als het ware kleur aan het raam.

Het werken met gekleurd glas maakt het vak zo boeiend. Licht door gekleurd glas is bepalend voor de sfeer. Het is een voortdurend zoeken naar de juiste sfeer in een sacrale of seculiere ruimte. Tegenwoordig wordt in de moderne architectuur echter meestal alleen blank glas gebruikt in thermopane van twee of drie lagen. Wat zou het prachtig zijn om af en toe gekleurd glas te gebruiken! Het zou een meerwaarde kunnen betekenen voor de belevingsruimte. Het is ook mogelijk om glas in lood of een applicatie ín isolatie glas te verwerken. Het zou een modern gebouw een wel heel andere uitstraling geven!

Machinaal- en mondgeblazen glas

De keuze voor machinaal of mondgeblazen glas ligt vaak aan het product dat je nieuw gaat maken of restaureren. Zo gebruik ik voor oude restauraties vaak alleen mondgeblazen glas, het zogenaamde ‘echt antiek’ omdat daar vroeger ook mee gewerkt werd;  je wilt altijd zo dicht mogelijk bij het origineel blijven. De kleine luchtbelletjes in dit glas geven extra brilliantie aan het kleurenspectrum wat met machinaal geproduceerd glas veel minder is, omdat hier de luchtbelletjes ontbreken.

Bij een nieuw ontwerp van een glas-in-loodraam of een applicatie (verlijming) maak ik geregeld gebruik van een combinatie van machinaal- en mondgeblazen glas waarbij het dan nog weer bewerkt kan worden door het te brandschilderen, zeefdrukken, zandstralen, etsen, lamineren, of fusen. De prijs van mondgeblazen glas is door de intensieve fabricage natuurlijk wel hoger dan het machinale glas, maar de kleur is ook intenser.

Goed overleg met de opdrachtgever en het bekijken van kleurmonsters geven dan de doorslag voor de keuze.

Duurzaam

Het vak van glazenier is veelomvattend: van ontwerptekening tot het eindproduct. Bovendien is het product zeer duurzaam als men bedenkt dat er nog hele oude kerkramen bewaard zijn gebleven zoals bijvoorbeeld de ramen uit de 16e eeuw van de gebroeders Crabeth in de St. Jan in Gouda.

Eigenlijk is er nog niet veel veranderd aan de productie van glas. Natuurlijk is er technische vooruitgang van het materiaal en gereedschappen maar het product ‘glas’ is nog even duurzaam; om de 80 tot 100 jaar uw raam opnieuw in het lood laten zetten en u hebt er “eeuwenlang” plezier van!